Limbal Kök Hücre Yetmezliği ve Tedavisinde Kök Hücre Nakli

Abstract

Görme fonksiyonunun iyi olabilmesinin ilk koşulu, korneanın saydam olmasıdır. Korneanın saydam olabilmesi için ise diferansiyasyonunu tamamlamış yüzeyel hücrelerin dökülmesi ile sürekli yenilenen epitel tabakasının düzenli ve avasküler yapısını koruması zorunludur. Yenilenen epitel hücrelerinin kaynağı, limbus bölgesinde yerleşen kök hücrelerdir. Kornea vaskülarizasyonu ve opaklaşma ile giden körlük, tüm dünyadaki körlüklerin yaklaşık olarak %10'unu oluşturmaktadır (6-10 milyon kişi) ve limbal kök hücre yetmezliğinde bu türde körlük yapan faktörlerin başında gelmektedir. Kimyasal/ısı yanıkları, Steven Johnson sendromu, konjenital/genetik anomaliler gibi birincil veya ikincil herhangi bir nedenle limbal kök hücrelerin fonksiyonunu kaybetmesi, konjonktiva epitelinin kornea üzerine yürümesine, skar-vaskülarizasyon gelişimiyle ciddi görme kaybı oluşmasına neden olmaktadır. Günümüzde bu patolojinin etkin tedavi seçenekleri sınırlıdır. Tek gözün etkilendiği olgularda diğer gözden otolog limbal doku transplantasyonu ile görmenin tekrar elde edilmesine çalışılmaktadır. Ancak sağlam gözü aynı hastalık açısından riske atmamak için, mümkün olduğunca küçük doku kullanılmakta ve tedavinin tekrarlanmasından kaçınılmaktadır. İn vivo olarak limbal epitel hücrelerin yalnızca %1-2'si kök hücredir. Klinik başarıda en önemli etken nakledilen dokunun yeterli miktarda kök hücre içermesidir. Bu sebeplerle, kök hücrelerini kültür ortamında korumak ve çoğaltmak adına çeşitli girişimlerde bulunulmaktadır. İlk kez limbal kök hücrelerin in vitro çoğaltılabileceğini ve limbal kök hücre yetmezliği tedavisinde kullanılabileceğini gösterilmesinden sonra günümüze kadar geçen 20 yılda, limbal epitel hücre kültürlerinde birçok farklı yöntem kullanılmıştır. Bu uygulamalar içinde en başarılı ve sıklıkla kullanım bulan yöntem, limbal biyopsinin biyo-uyumlu bir materyal üzerinde (tercihen insan amniyon membranı) eksplant kültür olarak çoğaltılması ve bu dokunun (kültüre edilmiş limbal epitelyal hücre) cerrahi olarak nakledilmesidir. Günümüzde hücresel ürün kullanımına ilişkin değişen yasal düzenlemeler sonucu ülkemiz ve tüm dünyada artık kültüre edilmiş limbal epitelyal hücre naklinin iyi laboratuvar uygulamaları kapsamında, hayvansal ürünlerden arındırılmış ürünlerle (xenofree) hazırlanarak kullanımı yaygın kabul görmektedir.

The cornea is the outermost tissue of the eye and it must be transparent for the maintenance of good visual function. The superficial epithelium of the cornea, which is renewed continuously by corneal stem cells, plays a critical role in the permanence of this transparency. These stem cells are localized at the cornea-conjunctival transition zone, referred to as the limbus. When this zone is affected/destroyed, limbal stem cell deficiency ensues. Loss of limbal stem cell function allows colonization of the corneal surface by conjunctival epithelium. Over 6 million people worldwide are affected by corneal blindness, and limbal stem cell deficiency is one of the main causes. Fortunately, it is becoming possible to recover vision by autologous transplantation of limbal cells obtained from the contralateral eye in unilateral cases. Due to the potential risks to the donor eye, only a small amount of tissue can be obtained, in which only 1-2% of the limbal epithelial cells are actually limbal stem cells. Vigorous attempts are being made to expand limbal stem cells in culture to preserve or even enrich the stem cell population. Ex vivo expanded limbal stem cell treatment in limbal stem cell deficiency was first reported in 1997. In the 20 years since, various protocols have been developed for the cultivation of limbal epithelial cells. It is still not clear which method promotes effective stem cell viability and this remains a subject of ongoing research. The most preferred technique for limbal cell culture is the explant culture model. In this approach, a small donor eye limbal biopsy is placed as an explant onto a biocompatible substrate (preferably human amniotic membrane) for expansion. The outgrowth (cultivated limbal epithelial cells) is then surgically transferred to the recipient eye.Due to changing regulations concerning cell-based therapy, the implementation of cultivated limbal epithelial transplantation in accordance with Good Laboratory Practice using xenobiotic-free systems is becoming widely accepted both in Turkey and worldwide.