ADLI GENETIK OLGULARINDA ONAM

Abstract

Gerek özel gerekse ceza hukuku bakimindan, adli veya tedavi amaçli örnek alimlarinda ilgili kisinin onami önemlidir. Amaç insan üzerinde deney yapilmasinin önlenmesinin ötesinde kisilerin haklarini korumak, onlari risk veya zarardan uzak tutmaktir. Adli genetik konusu ile ilgili olarak 5271 sayili Ceza Muhakemeleri Kanununun 75-77 arasi maddelerinde kisilerin beden muayenesi veya örnek alinmasi, ayrica 25832 CMK yönetmeliginde de beden muayenesi ve genetik incelemeler ele alinmistir. Söz konusu incelemeler ile kisiye yönelik bir risk veya bir zarar söz konusu olmayip, hedef, genetik prensiplerin kullanimi yolu ile kimliklendirmedir. Bu çerçeveden bakildiginda onam gerekliligi sorgulanabilir. Ancak Kisisel Verilerin Korunmasi Kanunu’nda genetik verilerin özel nitelikli veriler oldugu ifade edilmektedir. Bu baglamda kisiye zarar vermeyen ve riskli sayilmayan bu verilerin islenmesi için kisilerin aydinlatilmis onamini gerektirdigi ortaya çikmaktadir. Dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de söz konusu aydinlatilmis onamlarin gerçekten “aydinlatan”, anlasilir, açik ve net olarak kaleme alinmasi gerekliligidir. Tüm bunlara ek olarak, alanda kullanilan ve halen gelistirilen yeni teknikler, risk olusturabilecek nitelik göstermektedir. Tek nokta mutasyonlari (SNP) arastirmalarinin ile kisilerin fiziksel özellikleri hakkinda bilgi edinmek mümkün olmakta, bu da karsilastirma olmaksizin kisinin görünümü ile ilgili veri saglar. Ayrica artik kullanilmaya baslanmis olan moleküler otopside, kisinin fizyolojisi ve metabolik yollari ile ilgili bilgileri açiga çikabilmektedir. Bu sekilde ölen kisinin aile bireylerinin özel DNA verileri de açiga çikmis olmakta, genomlarin paylasimina dayali olarak da aile bireyleri riskli konuma gelebilmektedir. Bu durumda konu ile ilgili onamin yeniden düzenlenerek farklilastirilmasi söz konusu olacaktir. Ancak henüz uluslararasi düzeyde bu konu ile ilgili gelismeler halen inceleme asamasindadir. Ülkemizde söz konusu gelismelerin yakindan izlenmesi ve gerekli düzeltmelerin zamaninda yapilmasi konusu gündemde olmalidir.

Informed consent is essential for both private and criminal law cases. The aim is to protect the rights of people and to keep them away from risk or harm. This includes any kind of treatment as well as biological samples taken for investigation. Regarding the forensic genetics, physical examination or taking samples of individuals are mentioned in Articles 75-77 of the Criminal Procedure Law numbered 5271, as well as in the regulation of the same law under the topic of “physical and genetic examinations” in Turkish legislation. These examinations in mention, have no potential risk or harm to the person, the principal goal being identification through the use of genetic principles. From this perspective, the need for consent may be considered unnecessary. However, in the “Turkish Personal Data Protection Law (no 6698), it is stated that genetic data is data of special nature. In this context, it turns out that the informed consent of the people is required for the processing of their genetic data, although the processing itself is not harmful to the person and is not considered risky. One of the points to be considered is that the informed consents in question should be written clearly and in a comprehensive manner, which is not always the case. In addition, the new techniques used and still being developed in the field, create a risk for the subjects. With single point mutation (SNP) studies, it is possible to obtain information about the physical characteristics of individuals, which provides data on the person's appearance. In addition, in the molecular autopsy technique, which is used now for the determination of the cause of death, information about the physiology and metabolic pathways of the person in question can be revealed. In this way, personal DNA data of the family members of the deceased are also exposed. Family members in this case may be considered in risk, once their genome is revealed too. Based on all of the above, the consent forms that are already in use have to be rearranged and differentiated. However the development in this aspect is slow, even in the international level. It should be noted that this fact should be on the agenda in order to closely monitor the developments in question and to make the necessary corrections in a timely manner.